Zastosowanie diety bezglutenowej może przynieść szczególne korzyści osobom, u których gluten działa niszcząco na kosmki jelitowe lub drażniąco na układ odpornościowy m.in.: celiakia, chorobę Dühringa, alergia lub nadwrażliwość na zboża zawierające gluten, czy zespół złego wchłaniania. W tych przypadkach dieta jest jedyną dostępną formą leczenia, przede wszystkim pozwala na zmniejszenie objawów chorobowych (np. biegunek, wzdęć, zaparć, nudności, wymiotów, bólów brzucha, wysypki czy utraty masy ciała). W chwili obecnej nie ma wielu badań, przeprowadzonych na dużych grupach osób, które potwierdzałyby pozytywny wpływ stosowania diety bezglutenowej w innych, niż wymienione wyżej sytuacjach zdrowotnych.
Zalety diety bezglutenowej:
- Urozmaicenie menu
Dieta bazująca na produktach naturalnie niezawierających glutenu (np. komosa ryżowa, kasza gryczana, amarantus, maniok, ryż, teff, sorgo, proso), może wpłynąć pozytywnie na urozmaicenie standardowego menu. Jeśli w diecie występują wykluczenia, to naturalnie skłania to nas do poszukiwania alternatyw, dzięki czemu poznajemy nowe produkty spożywcze. - Zwiększenie wartości odżywczej diety
Naturalnie bezglutenowe zboża są dużo bardziej wartościowe pod względem zawartości składników odżywczych, niż ich glutenowe odpowiedniki. Dostarczają bowiem większych ilości błonnika, witamin z grupy B, a także nienasyconych kwasów tłuszczowych. - Zmniejszenie kaloryczności diety
Produkty zawierające gluten są oczywiście często smaczniejsze, ograniczenie ich spożycia może przyczynić się więc do zmniejszenia spożycia kalorii, a co za tym idzie do redukcji masy ciała. Szczególnie, jeżeli chodzi o produkty zawierające pszenicę – w asortymencie znajdziemy pieczywo oczyszczone (chleb, bułki) oraz produkty cukiernicze (drożdżówki, rogale, paluchy, ciasta, ciasteczka). Na pszenicy bazują również wszelkie fast foody: pizza, hot dogi, hamburgery. Charakteryzują się nie tylko zawartością glutenu i pożądanym przez konsumenta wyglądem, ale jednocześnie dużą ilością cukru/ soli, kwasów tłuszczowych o konfiguracji trans oraz nasyconych kwasów tłuszczowych, a niską zawartością błonnika. - Świadomość żywieniowa
Chcąc przejść na dietę bezglutenową musimy się jej nauczyć. Zaczynamy więc uważnie czytać etykiety opakowań, dzięki czemu, zyskujemy świadomość, jak wiele rożnych substancji jest dodanych do produktów wysokoprzetworzonych. Uczymy się też, pod jakimi postaciami może kryć się słowo „gluten” oraz odnajdujemy jego ukryte źródła.
Wady diety bezglutenowej
- Cena
Jeśli chcemy kupować bezglutenowe pieczywo, z pewnością musimy się nastawić na to, że bochenek takiego chleba będzie droższy, niż jego tradycyjny odpowiednik. Podobnie będzie z innymi produktami, jak makarony. Co prawda, producenci starają się wychodzić naprzeciw potrzebom klientów, jednak wciąż gotowe produkty bezglutenowe są stosunkowo droższe. Rozwiązaniem jest bazowanie na żywności naturalnie bezglutenowej oraz przygotowywanie pieczywa w domu. - Dostępność produktów
Pomimo, że producenci wciąż poszerzają asortyment produktów „gluten free”, , to nie w każdym miejscu ich dostępność jest jednakowa. Trudność może stanowić zakup wspomnianej żywności, szczególnie w mniejszych miejscowościach. Pocieszające jest to, że coraz więcej supermarketów oraz sklepów internetowych posiada produkty z przekreślonym kłosem bądź naturalnie bezglutenową żywność (np. makarony, wafle, płatki, chleby z wykorzystaniem mąki jaglanej, gryczanej, komosy ryżowej czy ryżu). - Mniejsza wartość organoleptyczna
Ze względu na to, że gluten nadaje plastyczność, elastyczność i puszystość produktom, pieczywa bezglutenowe są zazwyczaj płaskie, słabo wyrośnięte, wilgotne i zapadają się po upieczeniu, co negatywnie wpływa na smak i atrakcyjność produktów. - Mniejsza wartość odżywcza gotowych produktów bezglutenowych
Gotowe produkty bezglutenowe typu chleb, ciastka, makarony przygotowane z mieszanek mąk bezglutenowych są wysokoprzetworzone, zawierają dużo mniejszą ilość błonnika oraz charakteryzują się niższą zawartością witamin z grupy B oraz składników mineralnych, przede wszystkim wapnia, selenu, cynku, miedzi oraz żelaza. Ograniczona ilość przyjmowanego błonnika pokarmowego wraz z dietą sprzyja tyciu oraz powstawaniu zaparć, a także zwiększa ryzyko nowotworów przewodu pokarmowego.
Analizy asortymentu produktów bezglutenowych wskazują, iż produkty te cechują się również dużo wyższą zawartości soli i cukru. Wynika to z faktu, że gluten pełni także ważną funkcję jako nośnik aromatów. Bazowanie na wspomnianych produktach może doprowadzić do niedoborów żywieniowych. Te wysokoprzetworzone produkty mają zazwyczaj dużo dłuższy termin ważności dzięki zastosowaniu wielu dodatków m.in.: aromatów, barwników, konserwantów czy emulgatorów.
Dodatkowo, łatwiej dostępne produkty gluten free bazują często na ryżu. Przez to osoby będące na diecie bezglutenowej w oparciu o wspomnianą grupę produktów mogą spożywać wyższą zawartość toksycznych metali – w tym arsenu – którym często zanieczyszczone jest to zboże. Z kolei w przypadku zwiększonego spożycia kukurydzy i jej przetworów mamy większe zagrożenie zbyt wysoką konsumpcją mykotoksyn, które są potencjalnie rakotwórcze. - Trudności w stosowaniu diety
Dieta ta również nie jest łatwa do zastosowania ze względu na jakość produktów bezglutenowych, czyli spełnianie norm dla tej żywności. Zdarza się, że produkty naturalnie bezglutenowe są zanieczyszczone glutenem bądź celowo zostały wzbogacone o substancje dodatkowe, przez co nie możemy ich określić mianem bezglutenowych.
Z pewnością stosowanie tej diety dostarcza trudności podczas wyjazdów czy spotkań. W tej kwestii niezmiernie ważna jest edukacja i rozpowszechnianie zasadności stosowania takiego planu żywieniowego , szczególnie jeśli chodzi o osoby chorujące na celiakię i alergię lub nadwrażliwość na gluten. - Zubożenie mikrobioty jelit
Badania naukowe wskazują, iż dieta bezglutenowa może wpłynąć negatywnie na stan mikrobioty jelit. Kuracja dietą niezawierającą glutenu może spowodować wzrost patogennych szczepów bakterii w jelicie. To prowadzi między innymi do obniżenia procesów odpornościowych i pojawienia się dolegliwości jelitowych (tj. biegunki, wzdęcia, zaparcia).
Stosowanie diety bezglutenowej ma jednocześnie wady jak i zalety. Aby jak najbardziej zminimalizować ryzyko niewłaściwego zbilansowania diety, powinna być ona wprowadzana pod okiem dietetyka.
