Wiedza

Homocysteina - jej wpływa na organizm oraz rola w powstawaniu chorób układu krążenia

Homocysteina powstaje w organizmie na skutek przemian innego aminokwasu - metioniny. W chwili obecnej jej podwyższone stężenie wydaje się być jednym z głównych markerów świadczących o zwiększonym ryzyku rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, a także chorób neurodegeneracyjnych. Ocena stężenia tego parametru we krwi pozwala na wczesne wdrożenie odpowiednich działań naprawczych i zmniejszenie prawdopodobieństwa pojawienia się chorób związanych z jej podwyższonym stężeniem. Ponadto zarówno dieta, jak i styl życia w głównej mierze odpowiadają za prawidłowe przemiany homocysteiny, a co za tym idzie, za utrzymanie jej stężenia na prawidłowym poziomie.

Homocysteina jak powstaje? Co bierze udział w jej metabolizmie?

Homocysteina jest aminokwasem i powstaje na skutek wewnątrzkomórkowych przemian metioniny (pochodzącej z diety) w organizmie. W porównaniu do innych aminokwasów, homocysteina nie jest wbudowywana w struktury białek. Po opuszczeniu komórki krąży we krwi, gdzie ponownie może ulec przekształceniu do metioniny. Do tego niezbędna jest obecność kwasu foliowego i witaminy B12. Ponadto homocysteina ulega dalszym przemianom do cysteiny w obecności witaminy B6. To właśnie podaż tych składników odpowiada w związku z tym za prawidłowy metabolizm tego aminokwasu.

Nieprawidłowo zbilansowana dieta przyczynia się do zwiększonego stężenia homocysteiny. Ponadto zwiększone spożycie alkoholu oraz palenie papierosów także wpływa na nieprawidłowe przemiany tego aminokwasu, nie tylko poprzez bezpośredni wpływ na metabolizm, ale także poprzez zmniejszenie stężenia witamin odpowiedzialnych za te procesy.

Niektóre jednostki chorobowe, takie jak niewydolność nerek, wątroby, cukrzyca typu I i II także wpływają na zwiększenie homocysteiny w osoczu. Poza błędami dietetycznymi do głównych czynników ryzyka hiperhomocysteinemii zaliczamy czynniki genetyczne. Mutacje w genach najczęściej dotyczą enzymów biorących udział w przemianach homocysteiny, przez co obserwuje się jej zwiększone stężenie. Do najczęściej występujących wad genetycznych należy mutacja genu MTHFR (reduktazy 5,10-metylenotetrahydrofolianu), który bierze udział w przemianach kwasu foliowego, metioniny i homocysteiny. Osoby, które posiadają tą mutację mogą wymagać większych dawek folianów, aby utrzymać ich prawidłowe stężenie we krwi, a co za tym idzie, także homocysteiny.

Jak działa nadmiar homocysteiny?

Referencyjne zakresy homocysteiny we krwi mieszczą się w przedziale 7-10 μmol/l. Stężenie powyżej 15 μmol/l świadczy o hiperhomocysteinemii, ale wartość 11-13 μmol/l może już uszkadzać naczynia krwionośne. Zwiększone stężenie tego aminokwasu we krwi destrukcyjnie oddziałuje na śródbłonek naczyń. Hamuje wydzielanie tlenku azotu (który odpowiada za rozkurcz naczyń i zwiększanie przepływu krwi), co może prowadzić do skurczu naczyń krwionośnych, a także zwiększać ryzyko agregacji płytek krwi, które w nadmiarze mogą prowadzić do powstawania zakrzepów. Zmniejszenie światła naczyń może także wywołać nadmierne odkładanie się zmienionych cząsteczek cholesterolu LDL w śródbłonku, którego to utleniane zwiększa się na skutek podniesionego poziomu homocysteiny. Te zmiany prowadzą do powstawania blaszki miażdżycowej.

Nadmiar homocysteiny koreluje z 2-krotnie wyższym ryzykiem zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych. Za rozwój zaburzeń krążenia odpowiada wpływ tego aminokwasu na blokowanie syntazy DNA, która odbudowuje uszkodzony śródbłonek powodując wzrost ryzyka powstawania blaszki miażdżycowej. Ponadto w trakcie przemian homocysteiny powstają reaktywne formy tlenu, które dodatkowo uszkadzają ściany naczyń i zmieniają struktury białek krążących we krwi. Związek ten bezpośrednio wpływa na pobudzenie syntezy włókien mięśni gładkich w ścianach naczyń przez co stają się one sztywne co prowadzi do rozwoju nadciśnienia tętniczego.

Warto podkreślić, że badania naukowe wykazują także wpływ hiperhomocysteinemii na występowanie chorób neurodegeneracyjnych, takich jak np. choroba Parkinsona czy Alzheimera.

Kto powinien sprawdzić poziom homocysteiny we krwi? Przede wszystkim osoby, które przeszły zawał mięśnia sercowego lub udar, cierpią na choroby sercowo-naczyniowe, ze zmianami miażdżycowymi, nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą, zespołem metabolicznym, chorobami nerek, palacze i osoby nadużywające alkoholu.

Rola diety w hiperhomocysteinemii? Jak zapobiegać wysokim stężeniom homocysteiny?

Do głównych przyczyn występowania hiperhomocysteinemii zaliczamy niedobór witamin B6, B12 oraz kwasu foliowego. Prawidłowo zbilansowana dieta pozwala na dostarczenie tych związków na odpowiednim poziomie, tak aby przemiany homocysteiny w organizmie zachodziły prawidłowo, a jej stężenie we krwi mieściło się w wartościach referencyjnych. Dlatego warto zwrócić uwagę na produkty, które są naturalnym źródłem wyżej wymienionych witamin.

Do dobrych źródeł witaminy B12 zaliczymy produkty pochodzenia zwierzęcego w tym: czerwone mięso, drób, ryby oraz jaja, a także mleko i jego przetwory. Należy wybierać przede wszystkich chude mięso drobiowe, ryby oraz niskotłuszczowe, naturalne produkty nabiałowe.

Źródło witaminy B6 stanowią ryby, mięso i nasiona roślin strączkowych, oprócz przemian homocysteiny niezbędna jest także do metabolizmu białek, tłuszczów i węglowodanów.

Kwas foliowy znajduje się przede wszystkim w ciemnozielonych warzywach kapustnych i liściastych oraz w roślinach strączkowych.

W przypadku osób u których stwierdzono mutację genu MTHFR niezbędna jest suplementacja kwasu foliowego (a najlepiej jego aktywnej formy – metafoliny), którego dawka powinna zostać ustalona po konsultacji z lekarzem. Ponadto osoby z grupy ryzyka powinny zwracać szczególną uwagę na prawidłowo zbilansowaną dietę i prawidłową podaż witamin z grupy B.

Podsumowanie

Ze względu na fakt, że podniesione stężenie homocysteiny zwiększa ryzyko wielu chorób zaleca się kontrole jej stężenia we krwi. Ponadto istotnym elementem prewencyjnym jest dbanie o to, aby dieta dostarczała wszystkich niezbędnych witamin biorących udział w prawidłowych procesach metabolicznych tego aminokwasu. Dieta DASH wydaje się być jednym z najlepszych modeli żywieniowych wpływających na prawidłowe stężenie homocysteiny we krwi. Bazuje ona bowiem na pełnoziarnistych produktach zbożowych, zielonych warzywach liściastych, nasionach roślin strączkowych, a także na chudym nabiale oraz rybach.