Dieta bezglutenowa dla osób z celiakią i innymi chorobami glutenozależnymi
W przypadku celiakii, działający toksycznie gluten prowadzi do zaniku kosmków jelita cienkiego, które zwiększają jego powierzchnię i są odpowiedzialne za wchłanianie składników odżywczych. W efekcie wyeliminowania glutenu, wchłanianie pokarmu się poprawia dzięki odbudowie kosmków jelitowych oraz dochodzi do zmniejszenia intensywności bądź ustąpienia objawów klinicznych. W tym przypadku ścisła dieta bezglutenowa jest jedynym sposobem leczenia i powinna być stosowana przez całe życie. Z kolei przy alergii pokarmowej oraz nadwrażliwości na gluten, po zastosowaniu diety bezglutenowej, niskoglutenowej, bądź diety eliminującej konkretny rodzaj zboża zawierający gluten, dochodzi do zmniejszenia objawów (m.in.: wzdęć, biegunek, zaparć, nudności, wymiotów czy bólów brzucha), a nawet zupełnego ich ustąpienia. W zależności od stopnia intensywności zaburzenia oraz towarzyszących dolegliwości, rekomenduje się inny okres stosowania diety, a także odmienne restrykcje dotyczące eliminacji glutenu.
Dieta bezglutenowa u osób z zespołem złego wchłaniania
Pacjentów po chemioterapii, antybiotykoterapii czy też zakażeniach pasożytniczych często dotyka zespół złego wchłaniania. Okresowe zastosowanie diety bezglutenowej w ich przypadku może przynieść korzyści w zmniejszeniu objawów tego zespołu - głównie biegunek i wymiotów, a także może zatrzymać proces nadmiernej utraty masy ciała.
Dieta bezglutenowa dla osób z chorobami o podłożu autoimmunologicznym
Dieta bezglutenowa może również przynieść korzyści osobom chorującym na inne niż celiakia choroby autoimmunologiczne np. Hashimoto, cukrzyca typu 1, reumatoidalne zapalenie stawów - RZS, stwardnienie rozsiane - SM. W przypadku tych grup chorych ryzyko wystąpienia celiakii jest zwiększone, dlatego też przed przejściem na dietę należy wykonać odpowiednie badania, które potwierdzą lub wykluczą wystąpienie tej jednostki chorobowej. . Nie ma jednak jednoznacznych badań naukowych nad skutecznością diety bez glutenu w chorobach autoimmunologicznych, którym nie towarzyszy celiakia. Choroby autoimmunologiczne często ze sobą współistnieją. Statystki mówią, że średnio 1 na 62 pacjentów z chorobą Hashimoto choruje również na celiakię (2). Stwardnienie rozsiane natomiast jest zapalnym zaburzeniem autoimmunologicznym, w którym układ odpornościowy atakuje osłonę mielinową, pokrywającą neurony w mózgu. Mimo że niektóre badania wskazują na korzyści z zastosowania diety bezglutenowej w SM to wciąż do końca nie są one spójne. Wprowadzenie diety bezglutenowej należy więc rozpatrywać indywidualnie.
Dieta bezglutenowa dla osób z IBS
Zespół jelita nadwrażliwego (ang. irritable bowl syndrome – IBS) jest przewlekłą chorobą, która objawia się dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego, jak skurcze, ból brzucha, wzdęcia, gazy, biegunkę i zaparcia. W przypadku części pacjentów cierpiących na IBS korzyści może przynieść ograniczenie spożycia glutenu, ponieważ jak pokazują badania, około 30% chorych ma również nieceliakalną nadwrażliwość na gluten. Ostatnie badania wykazały, że inne składniki występujące w zbożach (np. fruktooligosacharydy) wyzwalają wspomniane dolegliwości. Podstawą leczenia powinno być wyeliminowanie węglowodanów łatwo fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli (fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols – FODMAP) (3). Zawarte są one również w produktach z pszenicy i żyta, stąd ich ograniczenie może przynieść korzyści pacjentom w walce z objawami. Przed przejściem na dietę, pacjent powinien jednak wcześniej zdiagnozować za pomocą testu oddechowego, czy podłożem jego problemów nie jest zespół przerostu bateryjnego w jelicie cienkim (SIBO).
Dieta bezglutenowa dla osób z zaburzeniami neurologicznymi
Dyskusje dotyczące możliwego związku celiakii z zaburzeniami neurologicznymi lub neurorozwojowymi, takimi jak ADHD, zaburzenia ze spektrum autyzmu, bóle głowy, migreny, zaburzenia padaczkowe i zaburzenia motoryki, są wielokrotnie poruszane w literaturze naukowej, ale badania na ten temat są bardzo niejednoznaczne. Wiele analiz sugerowało zwiększoną przepuszczalność jelit w przypadku tych chorób, wynikającą ze stanów zapalnych, infekcji, nietolerancji pokarmowych oraz zaburzeń w mikrobiocie jelitowej. Podejrzewano również gluten o stymulację uwalniania czynników zapalnych. Obecnie dowody naukowe są niewystarczające, by zalecać dietę bezglutenową jako rutynowy sposób leczenia wymienionych schorzeń/ zaburzeniach.
Osoby odchudzające się
Dość powszechnym zjawiskiem jest stosowanie diety bezglutenowej w celu redukcji masy ciała. Jednakże sama eliminacja glutenu z diety, bez wprowadzenia odpowiedniego deficytu energetycznego nie spowoduje pozbycia się zbędnych kilogramów. Produkty pozbawione glutenu cechują się wyższą zawartością nasyconych kwasów tłuszczowych, tłuszczu ogółem oraz cukru, co może przekładać się na wyższą kaloryczność produktu, a w konsekwencji wyższą energetyczność diety. W związku z tym eliminacja glutenu z diety, jeśli jest niewłaściwie przeprowadzona, może przynieść nawet odwrotny efekt. Ponadto przetworzone produkty bezglutenowe mają niższą zawartość witamin i składników mineralnych.
Sportowcy
Sportowcy zwracają szczególną uwagę na swój sposób żywienia, ponieważ wiedzą, że prawidłowa dieta pomaga osiągnąć lepsze wyniki. Wśród osób aktywnych fizycznie coraz więcej z nich eliminuje ze swojego jadłospisu gluten w celu poprawy osiągów. W dotychczasowych badaniach nie potwierdzono jednak wpływu diety bezglutenowej na wydajność wysiłkową oraz potencjalne korzyści dla zdrowia (o ile sportowiec nie cierpi na jakieś choroby zależne od glutenu).
Piśmiennictwo
- Daniel V DiGiacomo, Christina A Tennyson, Peter H Green, Ryan T Demmer. Prevalence of gluten-free diet adherence among individuals without celiac disease in the USA: results from the Continuous National Health and Nutrition Examination Survey 2009-2010. Scand J Gastroenterol 2013;48(8):921-5
- Abhik Roy, Monika Laszkowska, Johan Sundström et al. Prevalence of celiac disease in patients with autoimmune thyroid disease: A meta-analysis. Thyroid 2016 Jul;26(7):880-90
- Anamaria Cozma-Petruţ, Felicia Loghin, Doina Miere, Dan Lucian Dumitraşcu. Diet in irritable bowel syndrome: What to recommend, not what to forbid to patients! World J Gastroenterol 2017; 23(21):3771-3783
